نام و نسب امام بخاري »

او ابو عبد الله محمد بن ابي الحسن اسماعيل بن ابراهيم بن مغيرة بن بردزبه الجعفي، خطيب حافظ ابي بكر احمد بن علي بن ثابت بغدادي گفته است: كه بردزبه مجوسي بوده و بر مذهب مجوس هم از دنيا رفته است زيرا سلام تا آن زمان هنوز وارد خراسان نشده بود. خانواده بردزبه در بخارا كه يكي از شهرهاي خراسان آن زمان بود اقامت گزيده بودند ولي مغيره پسر او به دست يمان بخاري جعفي والي بخارا ايمان آورده است اسماعيل پدر امام بخاري اهل علم و حديث و داراي زهد و صلاح و تقوي بوده و حتي در مرض فوت گفته كه در مال او شبه حرامي ديده نمي شود و همين پرهيز و تقوي دليل زهد و صلاح او بوده است كه به فرزندان ارجمندش سرايت نموده، همان فرزندي كه جهان غرق شهرت او بوده است .
«ولادت و زادگاه امام بخاري»
امام بخاري در روز 13 شوال سال194 هجري بعد از نماز جمعه در شهر بخارا به دنيا آمد . وي در كودكي پدرش را ازدست داد و در كنار و حمايت مادرش پرورش يافت و در سن 16 سالگي بعد از حفظ كردن كتابهاي ابن مبارك و وكيع(در شهر بخارا) در سال 210 هجري همراه مادرش و برادرش احمد به حج رفت . او در مكه اقامت گزيد، و برادرش به بخارا باز گشت و در آنجا وفات كرد . وي در كودكي هر دو چشمش را ازدست داد و مادرش از بس كه براي بهبودي وي دعا كرده بود و بر فرزندش جزع و فرياد مي كرد، شبي حضرت ابراهيم خليل الله را در خواب ديد و به او گفت براثر كثرت دعاي شما براي فرزندت خداوند بينائي را بازگرداند .
بخاري از پدرش مال زيادي را به ارث برد كه موجب سعادت او در طلب علم گرديد وي رحمة الله پس از خود فرزند ذكوري نداشته و در بخارا متولد و در همانجا به سال 256 فوت كرده است. وي هنگاميكه 11 سال داشت تجسس حديث مي كرد .
وي در 16 سالگي كتب مشهور را خواند، گفته شده در كودكي هفتاد هزار حديث را حفظ كرده است وبه حديث عشق وعلاقه مي ورزيد ودر 18 سالگي به حج رفت و به درك حضور وسماع درس علماء حديث در مكه ومدينه نائل آمد .
در مكه مكرمه به نزد برجسته ترين شيوخ حديث، چون احمد بن محمد ازرقي و اسماعيل بن سالم صايغ(زرگر) و ديگر حافظان حديث(براي تلمذ) نشست و از نزد آنان هرچه مقدر شده بود از احاديث نبوي فرا گرفت.
در حرم شريف، به طرح مسوده«جامع صحيح» خود آغاز نمود. بعد از پايان مراسم حج، مادر و برادر بزرگتر امام بخاري يعني احمد به بخارا بازگشتند. اما او به مدت سه سال در مكه مكرمه ماندگار شد ودر خلال اين سه سال، مذاهب اهل رأي وكلام ايشان را شناخت، سپس امام بخاري از مكه رهسپار مدينه منوره گرديد و در آنجا به تصنيف كتاب(تاريخ كبير)پرداخت كه از كتب نادر وبي همتاست.
وي در طول حيات خود در بلاد آسيا مدت 16 سال به سير و سياحت و جولان پرداخت و درباره ي علوم متداوله مخصوصا حديث تحقيق و تتبع نمود. وي بعد از آنكه مريوان شهر خود را از محمد بن سلام و محمد بن يوسف بيكندي سماع كرد در بلخ از مكي بن ايراهيم، در بغداد از عفان، در مكه از ابن مقري، در شام از فريبابي، در بصره از ابي عاصم و انصاري، در كوفه از عبدالله بن موسي، در عسقلان از آدم، در حمص از ابي يمان، و در دمشق از ابي مصهر، سماع حديث كرده است .
«قوه حافظه بخاري»
امام بخاري داراي حافظه قوي خدادادي بوده كه در قوه حفظ و تيز طبعي و سعي و اهتمام موجب اعجاب ديگران بوده از او پرسيدند آيا براي حفظ دوايي وجود دارد؟ گفت: هيچ چيز سودمند تر از سعي وكوشش وكثرت مطالعه ومداومت نظر و اهتمام نيست.